بررسی تأثیر هگزاکونازول (hex) بر عملکرد کمی و کیفی دو رقم سویادر شرایط کم آبیاری

به منظور بررسی تأثیر هگزاکونازول (hex) بر صفات کمی و کیفی دو رقم سویا در شرایط تنش کم آبی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1390- 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به اجراء درآمد. این آزمایش در راستای افزایش مقاومت به کم آبی و بهبود عملکرد، اجزای عملکرد و صفات کیفی دانه انجام گردید. عوامل مورد بررسی در این پژوهش شامل ارقام سویا (l17 و کلارک63)، غلظت هگزاکونازول (0 و 35 میلی گرم در لیتر) و سطوح آبیاری (آبیاری مطلوب و تنش در سطح 40 درصد fc) بود. اعمال تیمار هگزاکونازول در مرحله گلدهی و به روش خاک کاربرد صورت گرفت و پس از آن تنش کم آبی بر گیاهان مورد نظر اعمال شد. نتایج نشان داد که اکثر صفات مورد بررسی تحت تأثیر آبیاری و هگزاکونازول قرار گرفتند و ارقام مورد بررسی نیز واکنش های متفاوتی نسبت به تیمارهای آزمایش نشان دادند. بروز تنش کم آبی سبب کاهش معنی دار ارتفاع بوته، تعداد گره ساقه، فاصله اولین غلاف از زمین و سطح برگ گردید. تنش کم آبی سبب کاهش میزان کلروفیل، پروتئین محلول برگ و نسبت fv/fm گردید در حالی که غلظت پرولین، قندهای محلول، آنتوسیانین و میزان فعالیت آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز و پراکسیداز در شرایط تنش افزایش یافت. همچنین تنش کم آبی سبب افت عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت گردید. از بین عوامل موثر بر عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته بیشترین سهم را در تنظیم عملکرد دانه بر عهده داشت و پس از آن تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه عملکرد را تحت تأثیر قرار دادند. افت عملکرد ناشی از تنش در رقمl17 (27/53%) بیشتر از رقم کلارک63 (19/47%) بود. درصد روغن دانه در این آزمایش تحت تأثیر تنش قرار نگرفت اما میزان پروتئین دانه در اثر تنش کم آبی کاهش (4/26%) یافت. هگزاکونازول در هر دو رقم سبب افزایش مقاومت به تنش کم آبی و تخفیف اثرات تنش بر عملکرد گردید. مشابه اثر تنش، کاربرد هگزاکونازول سبب کاهش ارتفاع بوته، تعداد گره ساقه، فاصله اولین غلاف از زمین و سطح برگ شد. در هر دو تیمار آبی هگزاکونازول سبب افزایش عملکرد دانه ارقام گردید اما در شرایط تنش، میزان افزایش عملکرد دانه ناشی از هگزاکونازول در رقم l17 (35/99%) نسبت به کلارک63 (14/53%) بیشتر بود. درصد پروتئین دانه در رقم کلارک63 (6/14%) در شرایط تنش کم آبی در پاسخ به تیمار هگزاکونازول افزایش یافت اما در رقم l17 درصد پروتئین تحت تأثیر این تیمار قرار نگرفت. هگزاکونازول اثر معنی داری بر درصد روغن دانه نداشت. تیمار هگزاکونازول در شرایط تنش کم آبی سبب افزایش میزان کلروفیل و نسبت fv/fm گردید. گیاهان تیمار شده با هگزاکونازول در مقایسه با گیاهان شاهد در هر دو تیمار آبی از محتوای پروتئین بالاتری برخوردار بودند. غلظت پرولین در شرایط تنش کم آبی در پاسخ به تیمار هگزاکونازول کاهش یافت در حالی که در شرایط آبیاری مطلوب اثر معنی داری بر غلظت پرولین نداشت. غلظت گلوکز، زایلوز و مانوز در رقم کلارک63 در شرایط تنش در اثر کاربرد هگزاکونازول کاهش یافت، در حالی که در رقم l17 اثر معنی داری بر این صفات نداشت. در هر دو تیمار آبی کاربرد هگزاکونازول سبب افزایش معنی دار میزان آنتوسیانین در ارقام گردید. میزان فعالیت آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز و پراکسیداز در هر دو رقم در شرایط آبیاری مطلوب در اثر کاربرد هگزاکونازول افزایش یافت اما در شرایط تنش کم آبی میزان فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز در رقم l17 و میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز در رقم کلارک63 در اثر کاربرد هگزاکونازول افزایش یافت. نتایج نشان داد که ترکیب هگزاکونازول با اثر بر فرآیندهای مختلف فیزیولوژیک باعث کاهش اثرات مخرب تنش بر عملکرد و رشد گیاهان گردید.